Maurits in 't Veld is filosoof en historicus, en werkt als leraar in het voortgezet onderwijs. Hij publiceerde vorig jaar Idealisme heeft de toekomst. Essay over het algemeen belang.

"Wat mij betreft is dit geen tijd voor optimisme. We zijn de aarde tot last, zie de klimaatrampen en het verlies van biodiversiteit. Geweld, onder­druk­king en ongelijkheid verjagen mensen die elders steeds minder welkom zijn. In eigen land stootte de rijks­overheid taken af en toont zich nu onmach­tig om drin­gende problemen aan te pakken, terwijl zij als ze wél optreedt, brok­ken maakt, zoals bij de Toeslagen­affaire of de corona-lock­downs. In soms grimmige verdeeldheid weten we niet bij wie het algemeen belang nog in goede handen is. Het valt niet mee om hieraan een zonnige kant te ontdekken. 

Dan is optimisme toch juist nodig, zullen sommigen zeg­gen. Immers, oog in oog met al die misstanden is pessi­misme het láátste wat we nodig hebben. Pessimisten zijn de beste stuurlui aan wal. Pessimisme maakt slap. Hoop doet leven. Maar de onaantrekkelijkheid van pessimisme maakt opti­misme niet aanvaardbaar genoeg. Optimisme reikt ons een roze bril aan. Het laat ons vertrouwen op het huidige sys­teem, de huidige koers. Zulk vertrouwen moet verdiend wor­den maar daarvoor gebeuren er teveel verschrik­kelijke dingen in de wereld. Moeten we niet eens kritisch kijken naar ons­zelf en onze manier van leven? We hebben vaak een aandeel in het ont­staan van onze proble­men (zoals klimaat- en corona­crisis). Een blik in de spiegel zou dat eigen aandeel kunnen helpen herkennen. Optimisme lijkt slim maar leidt snel tot naïviteit. 

Hoe kunnen we hoop houden? Met idealisme. Idealisten zien namelijk het nut van zelfreflectie en systeemreflectie, in tegenstelling tot veel opti­misten. Idealisme betekent inzet voor een ideaal. Idealis­ten komen in beweging en zijn bereid om hun gewoontes te veranderen, als dat nodig mocht zijn voor het algemeen belang. Daarentegen heeft een optimist te weinig zorgen om zich in te zetten voor een betere wereld. Met mijn lezing op 12 oktober wil ik idealisten een hart onder de riem steken, juist als het gaat om economie-onderwijs. Mijn hoop is dat idealen, waarden en het algemeen belang weer centraal komen te staan in het publieke debat over de inrichting van ons land, inclusief onze economie."